MaŁa Przestrzeń Psychologiczna - Terapia dla dzieci i młodzieży oraz wsparcie dla mam

Przykład z praktyki własnej

Kiedy proszę moje nastolatki w gabinecie o podkreślenie na liście potrzeb tych, które są dla nich najważniejsze i następnie proszę, aby rozróżnili je na te zaspokojone potrzeby i niezaspokojone zazwyczaj pojawia się u mnie jedna konkluzja.

Najbardziej niezaspokojona potrzeba u nastolatków to..potrzeba zrozumienia.

Przywołanie wspomnień

Wchodzisz do pokoju swojego dziecka, a ono ziewa, wzdycha i mówi: "Nic nie rozumiesz!" A ty myślisz: No tak, jestem tylko dorosłym, który przeżył już tyle lat życia, ale co tam, co ja wiem, prawda? No właśnie, to może być jedna z głównych przyczyn, dla których relacje z nastolatkami są tak trudne. Otóż okazuje się, że – choć w teorii brzmi to dziwnie – bardzo często po prostu nie rozumiemy naszych dzieci, kiedy stają się nastolatkami. Dlaczego? Ponieważ trudno jest nam przyjąć perspektywę naszego syna lub córki, które wygląda jak dorosły, które przeżywa zupełnie inne, intensywne emocje i doświadczenia, których ty już dawno zapomniałeś. Wygląda jak dorosły, ale UWAGA wciąż jest Twoim dzieckiem, które potrzebuje cierpliwości, spokoju, szacunku, autonomii, tak samo jak wtedy, gdy miało 2,5 roku.

Dlaczego łatwiej nam pogodzić się z myślą, że kilkuletnie dziecko przekracza granice, robi "awanturkę" o zabawkę, mówi do nas "głupia mama" (chociaż wcale tak, nie myśli) niż z tym, że nastolatek nie dochowuje obietnic, ciągle ma grymas na twarzy i ma zmienne nastroje od płaczu do głupawki?

Ulegamy złudzeniu poznawczemu, że jego "dorosły" wygląd jest równoznaczny z jego dojrzałością emocjonalną. A tak nie jest.

Zacznijmy od podstaw: Co takiego dzieje się w głowach nastolatków, że ich zachowanie może wydawać się tak... irracjonalne?

Badania pokazują, że mózg nastolatka przechodzi w tym okresie niezwykle intensywną przebudowę. Choć do tej pory naukowcy sądzili, że zmiany hormonalne są głównym powodem zmian w zachowaniu, neuroobrazowanie ujawniło, że kluczową rolę odgrywają zmiany w strukturze i funkcjonowaniu mózgu. Kora mózgowa, odpowiedzialna za wyższe procesy myślowe, takie jak podejmowanie decyzji, przewidywanie konsekwencji działań czy ocena ryzyka, jest wciąż w fazie dojrzewania.

Z wiekiem nastolatek staje się bardziej krytyczny, impulsywny i często nieprzewidywalny, ponieważ część mózgu odpowiedzialna za kontrolowanie emocji i podejmowanie racjonalnych decyzji nie działa jeszcze w pełni sprawnie. Ponadto, mózg nastolatka nie jest w pełni skomunikowany z innymi jego częściami, co powoduje trudności w zarządzaniu emocjami i przewidywaniu skutków działań.

Mózg dojrzewa do 25. roku życia

Dzięki badaniom neuroobrazowania odkryto, że mózg nastolatka przechodzi istotne zmiany, które trwają aż do 25. roku życia. Kora mózgowa oraz inne struktury mózgowe rozwijają się przez cały okres dojrzewania, co oznacza, że młodzież wciąż przechodzi intensywny proces przebudowy swojego mózgu.

Oznacza to, że nastolatki mogą mieć trudności z podejmowaniem racjonalnych decyzji czy przewidywaniem konsekwencji swoich działań, ponieważ ich mózg nie jest jeszcze w pełni dojrzały. Dla rodziców oznacza to, że kluczowe staje się wspieranie ich w tym procesie, oferowanie cierpliwości i zrozumienia, zamiast oceniania i narzucania swojej woli.

Jak wspierać?

Wiem, że to trudne i czasami myślisz, że oszalejesz z tym swoim nastolatkiem, prędzej sam się wyprowadzisz niż on.
Pomyśl proszę, że ten czas również minie. Mogą pomóc przy tym zdania:

Emocje mojego nastolatka nie są wymierzone we mnie.
Zachowanie mojego nastolatka nie jest przeciwko mnie.
On/Ona mną nie manipuluje, mój nastolatek ma mętlik w głowie i szuka, sprawdza siebie. A ja jestem tu, aby mu pomóc.
Mogę być sparringpartnerem dla mojego dziecka.
Nie muszę doradzać mojemu nastolatkowi, czasem wystarczy po prostu posiedzieć z nim i przyjąć to, co mówi.
Nie jestem przyjaciółką dla mojego nastolatka, tylko rodzicem. Wciąż wyznaczam granice i zasady, ale z szacunkiem do niego.
Wygląda jak facet, ale nie będzie miał takiej odpowiedzialności jak on.
Nie oczekuje, że będzie tak jak ja w wieku wieku.

Autor: Małgorzata Bereś-Łapińska

Bibliografia:

Blakemore, S. J. (2021). Sekretne życie mózgu nastolatka. Mamania.
Juul, J., Syska, D. (2014). Nastolatki: kiedy kończy się wychowanie?. Wydawnictwo MiND.
Kozak, A., Berendt, J. (2021). Jak dogadać się z nastolatkiem. Wydawnictwo CoJaNaTo.
Arain, M., Haque, M., Johal, L., Mathur, P., Nel, W., Rais, A., Sandhu, R., Sharma, S. (2013). Maturation of the adolescent brain. Neuropsychiatric disease and treatment, 9, 449–461. https://doi.org/10.2147/NDT.S39776

Nastolatki potrzebują zrozumienia

Mózg dojrzewa do 25. roku życia